Η Θηρασιά είναι ένα νησί συνολικής επιφάνειας περίπου 9,3 τ. χλμ., του οποίου η σημερινή μορφή οφείλεται σε μια αλληλουχία ηφαιστειακών εκρήξεων. Στο παρελθόν αποτελούσε ένα ενιαίο νησί με τη σημερινή Σαντορίνη, που ονομαζόταν Στρογγύλη και εκτεινόταν από το Ακρωτήρι έως το Ασπρονήσι. Τα παλαιότερα πετρώματα της Θηρασιάς εντοπίζονται στη περιοχή του ακρωτηρίου Σημαντήρι και έχουν ηλικία 172.000 ετών.

Το νησί χωρίζεται τοπογραφικά σε 3 διαφορετικές ζώνες με επικλινές έδαφος, ξεκινώντας από τα δυτικά και χαμηλότερα υψομετρικά και ανεβαίνοντας, μέσα από φαράγγια με βαθιές κοίτες, στην καλντέρα. Τα εδάφη στην επιφάνεια διατηρούν μέχρι σήμερα ένα λεπτό στρώμα στάχτης από τη μινωική έκρηξη, γεγονός που υποδηλώνει τη γενική σταθερότητά τους. Παράλληλα, ένα συνολικό σύστημα διαμόρφωσης του τοπίου, με ξερολιθικούς τοίχους, δημιουργεί επίπεδα πλατώματα – τις πεζούλες – που είναι ιδανικές για καλλιέργεια.

Στη σταθερότητα του εδάφους συνηγορεί και η εκτεταμένη διασπορά αρχαίας κεραμικής αφού κατά τη μεταφορά απορριμμάτων κοπριάς για τη λίπανση των αμπελιών παρασύρονταν και όστρακα σπασμένων αγγείων που παραμένουν στην επιφάνεια μαζί με λίθους, συγκρατούν υγρασία και δημιουργούν τα πετρώδη εδάφη στα οποία ευδοκιμεί η αμπελοκαλλιέργεια.

Σήμερα τα κύρια χωριά του νησιού είναι ο Μανωλάς, ο Ποταμός, ο εποχικός οικισμός της Ρίβας, η ημι-εγκαταλειμμένη Αγριλιά και η εγκαταλελειμμένη Κερά.

Παρ’ όλο που οι πρώτες ανασκαφές στο προϊστορικό Αιγαίο έγιναν στη Θηρασιά λόγω της εντύπωσης ενός αμετακίνητου χρόνου, οι ιστορικές αναφορές για το νησί είναι ελάχιστες. Αυτό οφείλεται στην ομοιότητά της με τη Θήρα, από την ιστορία κατοίκησής τους, στην πορεία ανάπτυξής τους, στα ονόματά τους. Σε παλαιότερους σωζόμενους χάρτες αναγράφεται ως Terasia, ή Tiressia ή Therasia. Η Θηρασιά ήταν πάντα η “μικρή”, έναντι της μεγάλης Θήρας. Από τη δεκαετία του ‘60 και μετά, όσο η βιομηχανία του τουρισμού αναπτυσσόταν στη Σαντορίνη, ο χρόνος στη Θηρασιά πάγωσε. Κι έτσι η αναφερόμενη ως “Μικρή Θήρα” από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (10ος αι.), παραμένει ανάμεσα στην αδράνεια και τη νοσταλγία.